Groene, mobiele barriere om het afval in het kanaal tegen te houden
Op het water van het kanaal drijft dagelijks afval, veel afval. En dat afval kan via de Schelde in de zee terechtkomen indien het niet opgevist wordt. Jaarlijks komt minstens 8 miljoen ton afval in de oceanen terecht waarvan een groot deel via kanalen en rivieren. Dit is een zeer ernstig wereldweid milieuprobleem dat gevaar vormt voor alle vormen van leven in de rivieren en oceanen maar ook voor mensen wanneer het plastic afbreekt in microplastics en zo in de voedselketen terechtkomt. Sinds het ontstaan van Canal It Up werken we aan structurele oplossingen om deze stroom aan afval een halt toe te roepen. Daarom werkten we in 2020 een groene, mobiele afvalbarriere uit die het afval op een efficiënte manier kan tegenhouden alvorens het Brussel verlaat.
Beter zou zijn het afval al tegen te houden alvorens het in het water terechtkomt. Hiervoor gingen we al naar het Brussels en Vlaams Parlement om te vragen naar de invoering in België van statiegeld op blikjes en plastic flesjes en naar het gebruik van meer herbruikbare verpakkingen. Ook stellen we voor een plint te installeren onderaan de borstweringen langs de kade van het kanaal om te vermijden dat afval in het water geblazen wordt door de wind. Het grootste deel van het afval in het kanaal komt zo in het water terecht. Het afval in het kanaal is een vertaling van het zwerfafval dat we zien in onze steden en in onze maatschappij, vuile straten betekent een vuil kanaal. Ons consumptiemodel moet drastisch omgeschoold worden naar een meer circulaire consumptie met veel minder wegwerp verpakkingen. Maar wanneer we vandaag de supermarkt binnenstappen worden we ermee overstelpt. Daarom zal er nog voor een tijdje afval in onze waterwegen terechtkomen en hebben we efficiënte oplossingen nodig om het eruit te halen.
Door de Haven van Brussel worden reeds acties ondernomen om het afval uit het water te halen (opkuisboten, litter traps) maar deze oplossingen zijn niet voldoende om de constante stroom aan afval tegen te gaan. Bovendien is het kanaal allereerst een waterweg voor het transport van boten. Dit maakt het afvalprobleem geen makkelijk vraagstuk om op te lossen. Hoe houd je de stroom van afval tegen zonder het bootverkeer te storen? Ter hoogte van de Ninoofse poort ligt de sluis van Molenbeek. De boten moeten sowieso wachten totdat de deuren van de sluis opengaan. Waarom geen barriere voor de deuren van de sluis installeren die 100% van het afval zou kunnen tegenhouden?
Bekijk de video om te zien hoe de barriere zou werken.
Dit idee werkten we technisch en financieel helemaal uit en stelden het voor aan de Haven van Brussel alsook het Gewest. De barriere is opgebouwd uit stevige drijvende buizen die een vakwerk vormen en zou diagonaal op het kanaal geplaatst worden over de hele breedte. Met de trage stroming die er is in het kanaal wordt het afval aangevoerd tot het tegengehouden worden door de barriere. Daar wordt het door de stroming naar de kant geduwd waar het in een litter trap terechtkomt. Eens het afval in de litter trap terechtkomt kan het er ook niet meer uit, ook niet wanneer de wind van richting veranderd. De litter trap kan dan vanop de kade geleegd worden door een vrachtwagen met een kraan ofwel manueel d.m.v. visnetten. De barriere is ook uitgerust met een rooster tot 50 cm onder het wateroppervlak om ook dat afval tegen te houden. Links hangt de barriere via een scharnier vast aan de kade, rechts is ze uitgerust met een motor om open en toe te kunnen gaan. De sluismeesters die altijd aanwezig zijn hebben een goed zicht op de barriere, van zodra een boot in aantocht is kunnen zij door de druk op een knop de barriere openen en weer sluiten wanneer de boot gepasseerd is. In geval van elektriciteitspanne zou de barriere niet openen maar de sluisdeuren ook niet. In geval er zich toch een ander probleem zou voordoen is de barriere uitgerust met een hendel om de barriere manueel open te draaien.
Meer dan alleen een afvalbarriere uitwerken wouden we verder gaan. De installatie moet deel uitmaken van de buurt, ze kan een meerwaarde zijn voor de buurt en een heropwaardering betekenen. Het kan een soort van kunstwerk worden. Daarom stapten we naar Luc Schuiten, de architect en artiest, om samen met hem het concept verder uit te werken. Zo kwamen we dan tot het ontwerp van de groene barriere. Het ontwerp van Luc Schuiten is te zien helemaal bovenaan deze pagina. De barriere bestaat uit drijvende eilanden vol waterplanten die leven met de wortels in het water en hun nutriënten uit het water halen. Dit zijn dezelfde eilanden dan het pilootproject door de Haven van Brussel reeds geplaatst in het kanaal. Het aandrijvende afval botst zo op een groene ‘natuurlijke’ barriere dat het afval tegenhoudt en naar de kant dwingt te gaan. Op deze manier geven we op een symbolische manier een stem aan de natuur die zich verzet tegen de vervuiling in het water. Het is een krachtige boodschap. Ter vergroening van de zone worden extra eilanden met planten toegevoegd tegen de kade.
Huidig voert de Haven van Brussel een studie uit rond het probleem van drijvend afval in het kanaal. Canal It Up samen met Leefmilieu Brussel en Vivaqua volgen deze studie op in een opvolgcomité. Ons voorstel van afvalbarriere zal ook onderzocht worden en er zal nagegaan worden of dit technisch mogelijk is met de werking van de sluis. Huidig is echter niet geweten wanneer deze studie zal afgerond worden. De Haven heeft zich geëngageerd de aanbevelingen van de studie uit te voeren om zo de stroom aan afval efficiënt tegen te houden.