Colruyt, Coca-cola en Alma in top 5 grootste vervuilers van strand in Oostende

Onze Brand Audit van 2024 in Brussel, de derde die we hebben uitgevoerd, liet ons zien dat steeds dezelfde drie bedrijven de grootste vervuilers zijn van het kanaal van Brussel. Maar zouden we elders tot hetzelfde resultaat komen? Daarom hebben we, samen met de Fair Resource Foundation en Proper Strand Lopers, een nieuwe brand audit uitgevoerd op het strand van Oostende, op kleinere schaal dan die in Brussel. En wat was het resultaat? Opnieuw blijken dezelfde bedrijven de grootste vervuilers te zijn! Coca-Cola, Colruyt en Alma (Cristaline) – de top drie grootste vervuilers in al onze brand audits in Brussel – kwamen allemaal in de top vijf in Oostende. Tegelijkertijd blijven deze bedrijven de schuld bij consumenten leggen en weigeren ze hun verantwoordelijkheid in het afvalprobleem te erkennen.

Deze zomer hebben Proper Strand Lopers een recordhoeveelheid van 4.000 liter afval verzameld op het strand na een zonnige dag. Video’s van het afval op het strand en in de zee gingen viraal, en er ontstond een publiek debat. Politici werd om hun mening gevraagd over het incident, en er leek een consensus te zijn dat ongemanierde burgers de schuldigen waren. In sommige gevallen nam het debat zelfs een racistische wending. Geen enkele keer werden producenten of supermarkten genoemd; het lijkt alsof zij een vrijgeleide krijgen om eindeloze hoeveelheden wegwerpverpakkingen te produceren, zonder ooit verantwoordelijk te worden gehouden voor het feit dat een deel daarvan in de natuur belandt.

Dit is precies waarom het zo belangrijk is om brand audits uit te voeren: om te achterhalen wat voor soort afval we vinden en wie de producenten zijn. Brand audits hebben als doel om de grootste vervuilers te identificeren, hen verantwoordelijk te houden voor hun rol in het afvalprobleem en gedragsverandering binnen deze bedrijven te stimuleren. Na vier brand audits (drie in Brussel en één in Oostende) kunnen we concluderen dat steeds dezelfde bedrijven de grootste vervuilers zijn. En er staan nog veel meer brand audits op de planning. Hoe kunnen deze bedrijven blijven ontkennen dat zij verantwoordelijkheid dragen voor het afvalprobleem? Ze overspoelen de markt met steeds meer wegwerpverpakkingen, greenwashen zichzelf met misleidende claims over recycling op hun producten, verzetten zich tegen de invoering van een statiegeldsysteem op blikjes en plastic flessen in België, geven consumenten de schuld van zwerfafval en lobbyen op overheidsniveau tegen quota voor herbruikbare verpakkingen en andere regelgeving die de natuur zou beschermen. Dit alles om grote winsten te blijven maken en waarschijnlijk omdat het veranderen van hun werkwijze inspanning zou vragen.

Resultaten van de Brand Audit in Oostende

In tegenstelling tot onze brand audit in het kanaal vonden we op het strand veel sigarettenpeuken, zoveel (417) dat ze 30% van alle gevonden items uitmaakten. Sigarettenpeuken zijn nog steeds het meest achtergelaten afvalitem ter wereld. Daarna volgden papieren servetten (129), die gemakkelijk wegwaaien bij een beetje wind, plastic voedselverpakkingen (106), plastic flessen (81) en op de 5e plaats blikjes (63).

The Coca-Cola Company eindigde op de eerste plaats met zijn merken Coca-Cola, Fanta, Sprite, Aquarius, Chaudfontaine, Fuze Tea en Minute Maid. Bijna alle Coca-Cola-items waren blikjes en plastic flessen. Unilever eindigde op de tweede plaats met verpakkingen van hun ijsmerken Cornetto en Calippo. Lidl werd derde met zijn huismerken, Alma vierde met Cristaline-waterflessen, en van Colruyt vonden we de merken Boni, Everyday en Carapils.

Alle gevonden items zijn afkomstig van slechts één opruimactie aan het einde van een gewone dag op het strand. Bijna alle items zijn voor eenmalig gebruik ontworpen en bedoeld om buitenshuis te worden geconsumeerd. Veel van deze items bevatten misleidende claims, zoals de recyclingclaims op blikjes en plastic flessen, maar ook plastic zakken met de tekst ‘Planet safe plastic’.

Met Colruyt, Lidl en Aldi staan er drie supermarkten in de top 6. Deze supermarkten hebben een dubbele impact op zwerfafval. Enerzijds door hun eigen huismerken, en anderzijds door alle andere producten die ze in hun winkels verkopen. Supermarkten moeten hun bedrijfsmodellen aanpassen en wegstappen van wegwerpverpakkingen. Helaas zijn ze niet bereid de overstap te maken naar verkoop in bulk, terwijl dit voor zoveel producten volledig haalbaar is. Bij een supermarkt als Colruyt zien we zelfs het tegenovergestelde: ze blijven extra verpakkingen toevoegen om multipacks te creëren en je zo te verplichten meer te kopen. Op deze manier creëren ze een enorme berg onnodig plastic afval. Vorig jaar hebben we geprobeerd hier iets aan te doen met onze End Double Packaging-campagne.

Wat moet er dan gebeuren?

Aangezien private bedrijven niet degene zullen zijn die de vervuiling een halt toeroepen, is de enige optie de overheid. Het is aan politici om eindelijk doortastende maatregelen te nemen en structurele oplossingen te implementeren die echt effect hebben:

Voer een fysiek statiegeldsysteem in van 25 cent op blikjes en plastic flessen.
Verscherp het verbod op plastic zakken en sluit achterdeurtjes.
Verbied wegwerpbekers van plastic en karton. Introduceer een systeem voor herbruikbare bekers voor afhaaldrankjes.
Verbied drinkzakjes zoals Caprisun.
Voer statiegeld in op alle glazen flessen, inclusief buitenlandse bieren.

Meer in het algemeen moet de overheid ook:

Misleidende claims op producten verbieden.
Reclame voor producten in wegwerpverpakkingen verbieden.
Oplopende hergebruikquota opleggen aan producenten en supermarkten.
Supermarkten verplichten om over te stappen op verkoop in bulk.

Daarnaast moeten de producenten en supermarkten ook verantwoordelijk worden gehouden:

Ze moeten hun totale plastic- en grondstoffenvoetafdruk openbaar maken.
Hun gebruik van plastic en grondstoffen verminderen.
Verpakkingen herontwerpen zodat ze herbruikbaar zijn of plastic elimineren.
Hun bedrijfsmodellen en bevoorradingssystemen aanpassen om over te schakelen naar hervulbare en herbruikbare opties die voor iedereen toegankelijk zijn.

Alleen door deze maatregelen kunnen we stranden, parken, waterwegen, bossen en oceanen vrij maken van afval. We moeten de huidige norm van een lineaire wegwerpsamenleving volledig omkeren naar een circulaire hergebruikmaatschappij, waar elke verpakking waarde heeft en meerdere levens kent. Het is tijd om de mythe van recycling te doorbreken.